المفصل في صنعة الإعراب

اشارة

سرشناسه : زمخشری، محمودبن عمر، 467 - 538ق.

عنوان و نام پديدآور : المفصل في صنعة الإعراب/ تالیف أبی القاسم محمود بن عمر الزمخشری؛ و بذیله الکتاب المفضل فی شرح أبیات المفصل / قدم له و بوّبه الدکتور علی بو ملحم

مشخصات نشر : بیروت : دار و مکتبة الهلال ، 1413ق = 1993 = 1371

مشخصات ظاهری : 560 صفحه

موضوع : زبان عربی -- نحو -- متون قدیمی تا قرن 14

موضوع : زبان عربی -- اعراب -- متون قدیمی تا قرن 14

موضوع : زبان عربی -- تحقیق -- متون قدیمی تا قرن 14

شناسه افزوده:بو ملحم، علی

توضیح : «المفصل فی صنعة الاِعراب» تالیف ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشری( م 538 ق) اثری فاخر و ارزشمند در بیان و آموزش قواعد زبان عربی می باشد که به قلمی رسا و بیانی شیوا، در سال 515 ق، به رشته تحریر درآمده است.در ذیل کتاب، حاشیه ای با عنوان «المفضل فی شرح ابیات المفصل» نیز چاپ گردیده که برای شرح و توضیح بیشتر عبارت های کتاب بسیار سودمند بوده و توسط محمد بدرالدین ابی فراس النعسانی الحلبی نگاشته شده است.

روش نویسنده در تألیف کتاب بدین گونه است که بعد از بیان نظر خود در یک مسأله، به نقد و بررسی دیدگاه دو مکتب کوفه و بصره در این موضوع می پردازد وبه دلیل این که وی متمایل به مدرسه بصره است، از این جهت در بیشتر مواقع، نظریات کوفیین را ضعیف شمرده و مذهب بصریین را با آوردن شواهدی از آیات قرآن کریم و اشعار مختلف، تقویت می نماید.

نویسنده در تقسیم بندی مباحث کتاب، به گونه ای عمل کرده است که خواننده در همان ابتدا با ساختار کلی کتاب آشنا می گردد. وی، کتاب را به چهار بخش ( اسماء، افعال، حروف و کلمات مشترک بین آن ها) تقسیم نموده است.

از زمان تألیف کتاب، نام و آوازه آن در مراکز علمی و آموزشی بلند بوده است تا جایی که- علاوه بر این که خود مولف، بر کتاب خود شرحی نوشته است، در حدود بیست و یک شرح مختلف نیز توسط دیگر دانشمندان زبان و ادبیات عربی برای آن نگاشته شده است که برخی از آن ها عبارتند از:

1- التخمیر، نوشته قاسم بن الحسین خوارزمی (م 617).

2- المحصل، ابوالبقاء عبدالله بن ابی عبدالله الحسین العکبری (م 616).

3- شرح المفصل فی صنعه الاعراب، ابوالبقاء بن یعیش (م 643).

4- المفضل، علی بن محمد بن عبدالصمد سخاوی (م 643).

ص: 1

اشارة